Diyaliz, böbrek yetmezliği olan hastaların vücutlarında biriken zararlı sıvı ve maddelerin atılması için geliştirilmiş yapay bir kan temizleme yöntemidir. Diyaliz, hastaların yaşam kalitelerini artırır ve yaşam sürelerini uzatır. Bu işlem, diyaliz makinesine bağlanarak, böbrek yetmezliği olan kişinin kanının temizlenmesi sürecine hemodiyaliz adı verilir. Diyaliz makinesi, böbreklerin yaptığı kan filtreleme işlemini vücut dışında gerçekleştirir.

Diyaliz makinesi, böbrek hastası olan kişinin toplardamarı ile atardamarlarından kan alarak, bu kanı temizleyip tekrar vücuda geri pompalar. Bu makinede genellikle hayvansal ve kimyasal yapıda zarlar kullanılır. Diyaliz makinesinde iki ana tüp bulunur ve bu tüplerin içinde tuzlu solüsyon yer alır. Zarlar sayesinde vücut için zararlı maddeler ayrıştırılarak birinci tüpe alınır. Temizlenen kan, vücuda geri pompalanarak sürekli bir kan akışı sağlanır.

Damardan yapılan diyaliz için kanın alınmasının üç yolu vardır:

Eğer hastanın durumu acil ise, boyun veya omuz bölgesinden toplardamar ve atardamarlardan hızla kan alınabilir.

Acil bir durumu olmayan hastalarda, ön kol bölgesinden bir atar ve bir toplardamar seçilir. Fistülün alındığı bölgeye hastanın özen göstermesi gereklidir. Açılan damar yolu sürekli olarak kullanılacağından, her seferinde yeniden açmak yerine, kapaklı bir sistem kullanılarak tek seferde açılır ve her defasında kullanılır.

Hemodiyaliz gören böbrek hastaları bu işleme tek seferde tabi tutulmazlar. Kanın sürekli olarak temizlenmesi ve akışın sağlanabilmesi için damar yolu korunmalıdır. Hasta haftada bir kez diyalize alınır, kanda bulunan yabancı madde oranına göre bu sıklık haftada üç veya dört kez, günlük üç veya dört saat boyunca olabilir.

Diyaliz sırasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır:

Kan yapısı gereği pıhtılaşmak isteyebilir ve fistül bölgesinin tıkanmasına sebep olabilir. Bu durumu engellemek için damar genişleten kremler kullanılabilir ve bölge hafifçe ovularak sıcak tutulabilir.

Hemodiyaliz dışında, periton diyalizi gibi başka diyaliz yöntemleri de mevcuttur. Bu yöntemde, karın boşluğuna yerleştirilen bir kateter yoluyla diyaliz sıvısı vücuda verilerek, zararlı maddeler ve fazla sıvı karın zarından (periton) geçerek temizlenir. Hangi diyaliz yönteminin kullanılacağı, hastanın genel sağlık durumu ve yaşam tarzına bağlı olarak doktor tarafından belirlenir.